Kayın Fagus sp.L. (Doğu Kayını) Adlarının Etimolojisi:
İlk kez C. Linnaeus tarafından tanımlaması yapılan Fagus, Fagaceae familyasının önemli 7 cinsinden birisidir. Bu cinsin kuzey yarım küresinin ılıman kesimlerinde yayılış gösteren 10 türü bulunmaktadır. Bu türlerden birisi, Bulgaristan, Türkiye (Trakya Marmara çevresi, Batı ve Doğu Karadeniz Bölgesi, lokal olarak Ege ve Ege Ardı bölgesi ve güneyde Amanos Dağları ve Kahramanmaraş çevresi), Kafkasya, Kuzey İran'ın Elburz Dağlarında doğal bir yayılış gösteren ve dilimizde
«Doğu Kayını» adı ile anılan Fagus orientalis Lipsky'dir.
DUHAMEL 1825'in eserinde bu cinsin «Tohumlan yağlı» olan bitkiler kapsamına ve adının VIRGILE ve PLINE 'e göre eski yunanca bir kelimeden alındığı, bu kelimenin de Latince «edo» (= yiyorum) anlamında olduğu belirtilmiştir. Fransızca «le Hetre» adı da
«tohumları yenilebilir» demektir
Sistematikteki Yeri:
Fagaceae familyasına dâhil olan kayın cinsi memleketimizde, Doğu Kayını (F. orientalis Lipsky.) ve Avrupa Kayını (F. silvatica L.) olmak üzere, iki türle temsil edilmektedir. Bunlardan Doğu Kayını Türkiye'de diğer türe nazaran daha geniş bir yayılışa sahiptir.
Morfolojik ve Botanik Özellikleri:
Fagus orientalis (Doğu Kayını), Balkanlar'dan Trakya'ya ve kuzeyden ve güneyden Yıldız (Istranca) Dağları ile İstanbul'a ulaşır, sonra Kocaeli Yarımadası'na biraz Ege'ye iner. Buradan Doğu Karadeniz boyunca Kafkaslar'a ve Kırım'a uzanır. Bu ana yayılıştan ayrı olarak İskenderun Körfezinin kuzeydoğusunda Hatay ve Maraş'ta ormanlarının yüksek mıntıkalarında 1500 m. üzerinde izole yayılış gösterir.
30-40 m ye kadar boy ve 1 m.ye kadar çap yapabilen kayının en belirgin özelliği, açık gri veya koyu gri renkli kabuklarının ağaçların hayatı boyunca çatlamadan düz ve pürüzsüz olarak kalmalarıdır. Genç sürgünleri tüylüdür. Doğu Kayını, düzgün ve dolgun gövde yapabilen, Ülkemizin 1.sınıf orman ağaçlarından biridir.
Deniz iklimini sever. Ilıman iklimli kıyı dağlarında yayılır. Direklik cağında tepeler sivridir sonraları yaygınlaşır ve kubbemsi bir bicim alır, yapraklanma sıktır. İyi yetişme ortamlarında ve sık meşçerelerde çok uzun, düz ve dolgun gövdeler yapar. Kayın, genç yaşlardan başlayarak ince tali kökçükler meydana getirerek kalp kökü geliştirir ve bu kök sistemi oldukça derine gider. Buna rağmen tamamen derin köklülerden olmayıp entansif köklenen grubuna girer. Sürekli fakat orta derecede nemli madensel besin maddelerince ve humusça zengin toprakları sever. En büyük düşmanı don ve kuraklıktır.
Mobilya, kontrplak, parke, ambalaj sandığı, maden direği, odun kömürü, emprenye edildiği zaman travers imali ve yakacak odun olarak kullanılır.
Ayrıca Fagus silvatica (Avrupa Kayını)'nın da ülkemizde yayılışı bilinmektedir.
Kaynak
Orman Genel Müdürlüğü web sitesinde yer alan “Haftanın Ağacı" sayfalarının hazırlanmasında;
• Editörlüğü Prof. Dr. Ünal AKKEMİK tarafından yapılan ”Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları” adlı yayınında,
• Orman Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan “Orman Atlası” yayınında,
• Orman Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan “Asli Ağaç Türleri” yayınında, yer alan içerik ve görsellerden yararlanılmıştır.
Diğer Asli Orman Ağaçlarımız